Określenia ukazujące istotne treści teologiczne sakramentu pokuty i pojednania:
sakrament nawrócenia, bo spełnia się w nim Chrystusowe wezwanie do nawrócenia (Mk 1, 15) oraz dokonuje się powrót człowieka do Ojca, od którego grzech oddala (Łk 15, 18);
sakrament pokuty, bo uświęca on osobisty i eklezjalny wysiłek nawrócenia, żalu i zadośćuczynienia chrześcijanina;
sakrament spowiedzi (wyznania grzechów, confessio), bo jednym z istotnych elementów tego sakramentu jest wyznanie grzechów przed kapłanem; w konsekwencji łączy się z tym również wyznanie wdzięczności Bogu i uwielbienie Jego świętości i miłosierdzia względem grzesznika;
sakrament przebaczenia i pokoju, określenie to jest zgodne z brzmieniem formuły rozgrzeszenia, w której Bóg przez sakramentalne rozgrzeszenie kapłana przebacza grzechy, a tym samym wprowadza pokój między Bogiem i braćmi;
sakrament pojednania, z Bogiem, z Kościołem, z samym sobą i z całym stworzeniem.
Teologiczny ich wymiar ukazuje sakrament pokuty nie jako jednorazowy czyn, wyrwany ze stałego procesu nawrócenia, ale jako integralną część stałej i codziennej postawy pokutnej chrześcijanina. Chociaż Kościół jest "święty, to zarazem ciągle potrzebuje oczyszczenia, dlatego podejmuje ustawicznie pokutę i stara się o swoje odnowienie", gdyż wszyscy w wielu rzeczach upadamy. Wezwanie Chrystusa do stałego i wewnętrznego nawracania się (metanoia), czyli do codziennej poprawy (pokuty), należy do istoty ewangelicznego przekazu. Jest zdecydowanym nakazem (przykazaniem) Chrystusa, o czym wyraźnie mówi m. in. tekst Mk 1, 15: "Czas się wypełnił i bliskie jest królestwo Boże. Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię". Chrystusowe wezwanie do codziennego nawracania się (stałej poprawy) obowiązuje wszystkich, cały Kościół. Jest to wezwanie przede wszystkim do wewnętrznej przemiany serca. Bez tej przemiany zewnętrzne czyny pokutne będą "bezowocne i kłamliwe". Z drugiej strony dopiero wewnętrzna pokuta skłania do wielorakiego uzewnętrznienia poprzez czyny pokutne.
Nie należy jednak zapominać, iż nawrócenie jest najpierw dziełem Boga. To On umacnia nas i uzdalnia do ciągłego zaczynania od nowa. Po zmartwychwstaniu Chrystusa Duch Święty jest sprawcą nawrócenia - pokuty. Duch Święty jest też tym, który stale "przekonuje świat o grzechu" (J 16, 8-9). Trudny proces wyzwalania się człowieka z niewoli grzechu dokonuje się zawsze pod działaniem Ducha Świętego. To Jego obecność oczyszcza i przemienia ludzkie wnętrze.
Trzy biblijne formy pokutne, zalecane przez Ojców Kościoła: post, modlitwa i jałmużna. Są to formy pokuty ukierunkowane na siebie samego, na Boga i na bliźniego. Obok chrztu i męczeństwa, uważano je za ważne sposoby "na odpuszczenie grzechów". Do tej kategorii praktyk pokutnych dochodzą czyny i wysiłki podejmowane celem pojednania się ze swoim bliźnim, następnie łzy żalu, troska o uświęcenie drugich, wstawiennictwo świętych i codzienna praktyka miłości bliźniego, bo "miłość zakrywa wiele grzechów" (1 P 4, 8). Nawrócenie (pokuta - poprawa) dokonuje się w życiu codziennym przez wiele jeszcze innych czynów: troskę o biednych, troskę o sprawiedliwość i praworządność, uznanie własnych błędów, braterskie upomnienie, rachunek sumienia, kierownictwo duchowe, przyjęcie cierpienia oraz cierpliwe znoszenie prześladowań. Najpewniejszą drogą pokuty jest wzięcie każdego dnia swojego krzyża i pójście za Jezusem (Łk 9, 23).
Ducha pokuty i pojednania ożywiają oraz gładzą grzechy takie formy, jak: czynności liturgiczne i formy pobożności osobistej, zwłaszcza czytanie Pisma św., odmawianie Modlitwy Pańskiej, sprawowanie Liturgii Godzin.
Szczególne znaczenie w praktyce pokutnej Kościoła mają czasy i dni pokutne w ciągu roku liturgicznego: okres Wielkiego Postu, a także piątki całego roku, gdyż one przypominają nam mękę i śmierć Chrystusa. Te okresy i dni nadają się do praktykowania takich form, jak rekolekcje i dni skupienia, nabożeństwa i pielgrzymki pokutne oraz pełnienie dzieł charytatywnych i misyjnych poprzez rezygnację z dóbr doczesnych w formie postu lub jałmużny.
Wszystkie wymienione wyżej formy pokutne mają być wyrazem długiej drogi nawrócenia i pokuty, jaką opisał Chrystus w przypowieści o synu marnotrawnym, której centralną postacią jest miłosierny ojciec, który z radością przyjmuje na łono rodziny i podejmuje ucztą (obraz Kościoła i uczty Eucharystycznej).
Istotne elementy sakramentu pokuty i pojednania
Ci, którzy przystępują do sakramentu pokuty, otrzymują od miłosierdzia Bożego przebaczenie zniewagi wyrządzonej Bogu i równocześnie dostępują pojednania z Kościołem, któremu grzesząc zadali ranę, a który przyczynia się do ich nawrócenia miłością, przykładem i modlitwą. Tym, który przebacza grzechy jest tylko Bóg. Również Chrystus, jako Syn Boży, "ma na ziemi władzę odpuszczania grzechów" (Mk 2, 10). Tę moc przekazał upoważnionym do tego ludziom (Apostołom i ich następcom - biskupom oraz kapłanom) w swoim Kościele. Jak Chrystus, również oni nie tylko odpuszczają grzechy, ale włączają do wspólnoty Kościoła lub z niej wyłączają (władza kluczy).
Chrystus ustanowił ten sakrament najpierw dla tych, którzy po chrzcie św. popełnili grzech ciężki, a tym samym utracili łaskę chrztu i zranili wspólnotę Kościoła.
Główne elementy strukturalne sakramentu pokuty i pojednania:
a) czynności ludzkie, jakich podejmuje się grzesznik nawracający się pod wpływem Ducha Świętego, to jest: żal, wyznanie grzechów i zadośćuczynienie;
b) czynności Boże, spełniane poprzez posługę Kościoła, aby penitent mógł otrzymać "przebaczenie i pokój, to jest odpuszczenie grzechów".
Formuła rozgrzeszenia syntetycznie streszcza istotne elementy teologiczne omawianego sakramentu: Bóg, Ojciec miłosierdzia, jest źródłem wszelkiego przebaczenia i pojednania, którego dokonał Chrystus przez swoje paschalne misterium, i nadal sprawuje sakramentalnie mocą Ducha Świętego, który został nam dany, poprzez posługę Kościoła, "na odpuszczenie grzechów".
Trzy akty penitenta:
żal - skrucha, który gładzi grzechy powszednie, a także śmiertelne, o ile połączony jest z postanowieniem odbycia, w możliwie jak najszybszym czasie, sakramentalnej spowiedzi. Żal niedoskonały, attritio, uczyniony z bojaźni przed karą potępienia, wystarcza do sakramentalnej spowiedzi, ale sam nie gładzi grzechu ciężkiego;
wyznanie grzechów, które już z punktu widzenia ludzkiego wyzwala i ułatwia pojednanie z bliźnimi. Penitent musi wyznać wszystkie grzechy śmiertelne, jakie pamięta po dokładnym rachunku sumienia. Katolik ma obowiązek spowiadania się przynajmniej raz w roku. Również dzieci przed I Komunią św. muszą przystąpić do sakramentu pokuty. Nie ma obowiązku wyznawania grzechów powszednich, ale Kościół bardzo zaleca taką praktykę. Pomaga to lepszemu uformowaniu sumienia i przezwyciężaniu złych skłonności. To sam Chrystus leczy i umacnia penitenta w jego duchowym rozwoju;
zadośćuczynienie - sama sprawiedliwość domaga się naprawienia krzywd. Ten akt penitenta nazywa się też pokutą, którą wyznacza spowiednik. Powinna ona uwzględniać osobistą sytuację penitenta i mieć charakter leczący oraz zadość czyniący. Wymienia się takie rodzaje wyznaczanej pokuty: modlitwę, jakiś konkretny dar, uczynki miłosierdzia, usługa oddana bliźniemu, rezygnacja z czegoś i cierpliwe dźwiganie swojego krzyża.
Na mocy sakramentu święceń tylko biskupi i kapłani mają władzę odpuszczania grzechów "w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego". Odpuszczenie grzechów jest pojednaniem z Bogiem i Kościołem, dlatego pełną władzę regulowania dyscypliną pokutną w lokalnym Kościele posiada biskup. Szafarz nie jest panem, ale sługą Bożego przebaczenia i pojednania. Jest narzędziem, ma pełnić rolę dobrego pasterza, który szuka i sprowadza zagubioną owcę do owczarni, ma być dobrym Samarytaninem i miłosiernym ojcem z przypowieści o synu marnotrawnym.
Szafarz, jak i każdy, kto usłyszał coś ze spowiedzi, ma obowiązek ścisłego zachowania tajemnicy spowiedzi.
KODEKS PRAWA KANONICZNEGO O SAKRAMENCIE POKUTY I POJEDNANIA
/wybrane fragmenty/
Sprawowanie Sakramentu
Kan. 960 - Indywidualna i integralna spowiedź oraz rozgrzeszenie stanowią jedyny zwyczajny sposób, przez który wierny, świadomy grzechu ciężkiego, dostępuje pojednania z Bogiem i Kościołem. Jedynie niemożliwość fizyczna lub moralna zwalnia od takiej spowiedzi. W takim wypadku pojednanie może się dokonać również innymi sposobami.
Kan. 961 - § 1. Absolucja wielu równocześnie penitentów bez uprzedniej indywidualnej spowiedzi, w sposób ogólny, nie może być udzielona, chyba że:
1° zagraża niebezpieczeństwo śmierci i brak czasu na to, by kapłan lub kapłani wyspowiadali poszczególnych penitentów;
Kan. 962 - § 1. By wierny ważnie korzystał z sakramentalnej absolucji udzielonej wielu penitentom jednocześnie, wymaga się nie tylko odpowiedniej dyspozycji, lecz również postanowienia, że we właściwym czasie wyzna grzechy ciężkie, których teraz wyznać nie może.
Kan. 964 - 1. Miejscem właściwym przyjmowania spowiedzi jest kościół lub kaplica.
§ 2. Co do konfesjonału, powinny być ustanowione normy przez Konferencję Episkopatu, z tym wszakże zastrzeżeniem, aby zawsze były w miejscu widocznym konfesjonały zaopatrzone w kratę między penitentem i spowiednikiem, aby wierni mogli z nich swobodnie korzystać, gdy tego pragną.
§ 3. Spowiedzi nie należy przyjmować poza konfesjonałem, z wyjątkiem uzasadnionej przyczyny.
Szafarz Sakramentu Pokuty
Kan. 965 - Szafarzem sakramentu pokuty jest tylko kapłan.
Kan. 976 - Każdy kapłan, chociaż nie ma upoważnienia do spowiadania, ważnie i godziwie rozgrzesza jakichkolwiek penitentów znajdujących się w niebezpieczeństwie śmierci z wszelkich cenzur i grzechów, nawet gdy jest obecny kapłan upoważniony.
Kan. 977 - Rozgrzeszenie wspólnika w grzechu przeciw szóstemu przykazaniu Dekalogu jest nieważne, poza niebezpieczeństwem śmierci.
Kan. 980 - Jeśli spowiednik nie ma wątpliwości co do dyspozycji penitenta, a ten prosi o rozgrzeszenie, nie należy go odmawiać ani odkładać.
Kan. 981 - Spowiednik powinien nałożyć zbawienne i odpowiednie zadośćuczynienie, stosownie do rodzaju i liczby grzechów, z uwględnieniem jednak sytuacji penitenta. Penitent jest obowiązany osobiście wypełnić zadośćuczynienie.
Kan. 982 - Kto wyznaje w spowiedzi, że niewinnego spowiednika fałszywie oskarżył przed władzą kościelną o przestępstwo nakłaniania do grzechu przeciw szóstemu przykazaniu, nie powinien być rozgrzeszony, dopóki formalnie nie odwoła fałszywego doniesienia i nie wyrazi gotowości naprawienia szkód, jeżeli takie wynikły.
Kan. 983 - § 1. Tajemnica sakramentalna jest nienaruszalna; dlatego nie wolno spowiednikowi słowami lub w jakikolwiek inny sposób i dla jakiejkolwiek przyczyny w czymkolwiek zdradzić penitenta.
§ 2. Obowiązek zachowania tajemnicy ma także tłumacz, jeśli występuje, jak również wszyscy inni, którzy w jakikolwiek sposób zdobyli ze spowiedzi wiadomości o grzechach.
Kan. 984 - § 1. Bezwzględnie zabrania się spowiednikowi korzystania z wiadomości uzyskanych w spowiedzi, powodujących uciążliwość dla penitenta, nawet przy wykluczeniu wszelkiego niebezpieczeństwa wyjawienia.
§ 2. Kto posiada władzę, nie może w żaden sposób korzystać w zewnętrznym zarządzaniu z wiadomości, jakie uzyskał o grzechach wyznanych w jakimkolwiek czasie w spowiedzi.
Kan. 986 - § 1. Każdy, komu na mocy urzędu została zlecona troska duszpasterska, jest obowiązany dbać o to, ażeby wierni jemu powierzeni mogli się wyspowiadać, jeśli w sposób uzasadniony o to proszą, a także by dać im sposobność przystępowania do indywidualnej spowiedzi, w ustalonych i dogodnych dla nich dniach i godzinach.
§ 2. W nagłej konieczności każdy spowiednik jest obowiązany spowiadać wiernych, a w niebezpieczeństwie śmierci każdy kapłan.
Penitent
Kan. 987 - Wierny, aby otrzymać zbawczy środek sakramentu pokuty, powinien być tak usposobiony, by odrzucając grzechy, które popełnił, i mając postanowienie poprawy nawracał się do Boga.
Kan. 988 - § 1. Wierny jest obowiązany wyznać co do liczby i rodzaju wszelkie grzechy ciężkie popełnione po chrzcie, a jeszcze przez władzę kluczy Kościoła bezpośrednio nie odpuszczone i nie wyznane w indywidualnej spowiedzi, które sobie przypomina po dokładnym rachunku sumienia.
§ 2. Zaleca się wiernym, by wyznawali także grzechy powszednie.
Kan. 989 - Każdy wierny, po osiągnięciu wieku rozeznania, obowiązany jest przynajmniej raz w roku wyznać wiernie wszystkie swoje grzechy ciężkie.
Kan. 990 - Nikomu nie zabrania się spowiadać za pośrednictwem tłumacza, z wykluczeniem wszakże nadużyć i zgorszenia i z zachowaniem przepisu kan. 983, § 2.
Kan. 991 - Każdy wierny ma prawo wyznać swoje grzechy wybranemu przez siebie spowiednikowi, także innego obrządku, zatwierdzonemu zgodnie z prawem.
Odpusty
Kan. 992 - Odpust jest to darowanie wobec Boga kary doczesnej za grzechy odpuszczone już co do winy. Otrzymuje je wierny, odpowiednio przygotowany i po wypełnieniu pewnych określonych warunków, przez działanie Kościoła, który jako sługa odkupienia autorytatywnie rozporządza i dysponuje skarbcem zadośćuczynień Chrystusa i świętych.
Kan. 993 - Odpust jest cząstkowy albo zupełny, zależnie od tego, czy uwalnia od kary doczesnej należnej za grzechy w części lub całości.
Kan. 994 - Każdy wierny może zyskiwać odpusty czy to cząstkowe, czy zupełne albo dla siebie, albo ofiarowywać za zmarłych na sposób wstawiennictwa.
Kan. 995 - § 1. Oprócz najwyższej władzy kościelnej, tylko ci mogą udzielać odpustów, którym tę władzę przyznaje prawo albo udziela jej Biskup Rzymski.
§ 2. Żadna władza, poza Biskupem Rzymskim, nie może przekazywać innym władzy udzielania odpustów, chyba że zostało to jej wyraźnie przyznane przez Stolicę Apostolską.
Kan. 996 - § 1. Tylko ten jest zdolny do uzyskania odpustu, kto został ochrzczony, nie jest ekskomunikowany i znajduje się w stanie łaski, przynajmniej pod koniec wypełniania przepisanych czynności.
§ 2. Aby zaś podmiot zdolny do uzyskania odpustów rzeczywiście je uzyskał, powinien mieć przynajmniej intencję zyskania odpustu oraz wypełnić w określonym czasie i we właściwy sposób nakazane czynności, zgodnie z brzmieniem udzielenia.
Kan. 997 - Co do udzielania i praktyki odpustów, należy ponadto zachować inne przepisy, zawarte w specjalnych ustawach kościelnych.
Rachunek sumienia znajdziesz w każdym modlitewniku, który powinieneś mieć w domu lub broszurze na temat rachunku sumienia, których obecnie jest wiele w księgarniach katolickich. Zadbaj o to, aby tekst był współczesny, a nie sprzed kilkudziesięciu laty. Wprawdzie istota grzechu się nie zmienia, ale warunki i okoliczności się zmieniają i niosą wiąż nowe, nieznane wcześniej zagrożenia. Wiele propozycji rachunku sumienia znajdziesz również na katolickich stronach internetowych, np: wszystko o pokucie i pojednaniu, rachunek sumienia dla dorosłych, itp.
Gdy zbliżasz się do konfesjonału pomódl się do Jezusa Chrystusa – jako wyraz wdzięczności, że mocą Jego Męki, którą poniósł z miłości również dla ciebie, będziesz mógł tak łatwo poprosić o przebaczenie każdego – bez wyjątku – grzechu.
Uklęknij przy konfesjonale i pozdrów kapłana, który uobecnia w tej chwili w sposób sakramentalny Odkupiciela, Jezusa Chrystusa. Módl się jednocześnie w sercu w intencji Spowiednika, żeby ci powiedział to, czego sobie życzy Odkupiciel.
Penitent: Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus
Kapłan: Na wieki wieków. Amen.
Przeżegnaj się, czyniąc znak Krzyża:
P: W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Amen
Kapłan kreśli nad tobą znak Krzyża świętego i modli się nad tobą do Bożego Miłosierdzia:
K: Bóg niech będzie w twoim sercu, abyś skruszony w duchu – wyznał swoje grzechy.
Możesz na to odpowiedzieć: Amen.
Zaczyna się właściwa spowiedź
Przedstaw się, żeby się spowiednik zorientował, jakiego ‘syna marnotrawnego’ wypada mu pojednać z Bogiem:
P: Mam ... lat.
Jestem ... (uczę się, studiuję, pracuję; stan małżeński, ilość dzieci ...)
Ostatni raz spowiadałem się ... (tydzień temu, miesiąc, rok ...)
Grzechu żadnego nie zapomniałem ani nie zataiłem
1. jeśli na ostatniej lub wcześniejszej spowiedzi zapomniałeś wyznać grzech ciężki, to teraz nalezy to uczynić
2. jeśli na ostatniej lub wcześniejszej spowiedzi zataiłeś grzech ciężki, nie zwlekej i nie bój się wyznać tego przed spowiednikiem, Bóg ci przebaczy, a kapłan odpuści grzech, mimo że uczyniłeś świętokradztwo: wyznaj kiedy to było i czy przystępowałeś w tym stanie do komunii świętej
P: Pokutę odprawiłem
1. jeśli nie odprawiłeś lub zapomniałeś, jaką miałes pokutę, również to wyznaj
P: Zgrzeszyłem przeciw Bogu i bliźnim następującymi grzechami:
Rozpocznij wyznawanie swych grzechów ze skruchą serca, a zarazem pełnią ufnego ZAWIERZENIA we Wszechmoc Bożego Miłosierdzia – tak jak je zapamiętałeś w szczerym, pełnym RACHUNKU sumienia. Nie używaj kartki z zapisem swych grzechów. Po prostu je zapamiętaj. Gdybyś mimo wszystko użył kartki, zniszcz ją natychmiast po Spowiedzi: spal ją. Jeśli jakiś grzech zapomnisz i przypomnisz go sobie dopiero PO spowiedzi, rozgrzeszenie jest ważne, a jedynie wyznaj zapomniany grzech przy następnej spowiedzi. Mów zwięźle, ale bez omijania istotnych spraw, które rzutują na jakość i ilość twych grzechów. Najlepiej powiedzieć to co najtrudniejsze i może szczególnie upokarzające na samym początku. Reszta wyznania będzie znacznie lżejsza. Gdybyś zamierzał postąpić odwrotnie, może nietrudno byłoby dojść do Spowiedzi NIE-pełnej, a może ... świętokradzkiej, gdy tego co szczególnie obciążające sumienie ostatecznie NIE wyznasz ...
Zakończ wyznanie stwierdzeniem:
P: Więcej grzechów nie pamiętam, za wszystkie te grzechy bardzo żałuję, a ciebie, Ojcze, proszę o pokutę i rozgrzeszenie
Kapłan nawiąże w tej chwili dialog w nawiązaniu do treści wyznania. Nie jest wykluczone, że uzna za konieczne zadać jakieś pytanie w związku z okolicznościami, które mogły wpłynąć na zmianę jakości popełnionych grzechów. Może zasugeruje jakiś sposób naprawienia wyrządzonej krzywdy – Bogu i ludziom. Wskaże też, jak uchronić się na przyszłość przed tym czy innym grzechem.
W pewnych przypadkach musi się upewnić, czy penitent jest zdecydowany podjąć konkretne środki dla zerwania z grzechem. Dotyczy to m.in. grzechów zapobiegania ciąży: np. o usunięcie spirali, całkowitego i natychmiastowego odstawienia tabletek – jako warunku uzyskania rozgrzeszenia. Gdyby penitent NIE chciał usunąć przeszkód prowadzących do grzechu ciężkiego, NIKT penitentowi nie może udzielić rozgrzeszenia. Zatajenie zaś tej okoliczności sprawiłoby, że spowiedź byłaby już z góry nieważna i ... świętokradzka! Ten problem dotyczy również mężczyzn nakłaniających kobiety do używania środków antykoncepcyjnych i wczesnoporonnych.
W przypadku morderstwa własnego dziecka (przerywanie ciąży; ale dokładnie to samo dzieje się w przypadku użycia środków poronnych w postaci tabletek, spirali itp.) spowiednik dopomoże ci prawdopodobnie najpierw PRZEPROSIĆ tego Zabitego (tych Zabitych), by tak uzyskać najpierw ICH przebaczenie. Potem dopiero można zwrócić się o przebaczenie z kolei ze strony samego Boga.
Cypyright © Święty Zygmunt